Bruksizm to podświadome zaciskanie i zgrzytanie zębami. Dotyka wielu osób z bardzo różnych powodów. Na czym zatem polega i jak się pozbyć dolegliwości?Podczas dolegliwości związanych z tą chorobą dochodzi do wzmożonego napięcia mięśni żwaczy odpowiedzialnych za prawidłowe ruchy żuchwy.
Jeśli aktywność żwaczy jest zbyt duża, prowadzi to w następstwie do silnego zaciskania zębów i ich tarcia. Choroba ta jest więc przyczyną starć koron zębowych, pękania szkliwa, a także zmian zwyrodnieniowych w stawach skroniowo – żuchwowych. Bruksizm niszczy zęby. W efekcie wzmożonego zaciskania szczęk i zgrzytania odsłaniają się szyjki korzeni zębowych, co sprawia, że zęby łatwiej ulegają próchnicy.
Nocne zgrzytanie
Ludzie zaciskają i zgrzytają zębami zupełnie nieświadomie w trakcie dnia i nocy. Jednak aktywność nocna stanowi większy problem, gdyż odbywa się bez kontroli świadomości. (Bruksizm zaliczany jest do parasomnii – niepożądane zjawiska występujące podczas snu)
Nocne zgrzytanie związane jest z nadmierną aktywnością mięśni poruszających żuchwą przez co są one napięte i nie funkcjonują prawidłowo.
Wbrew pozorom ta dysfunkcja stomatologiczna dotyka wcale niemałej części populacji. Szacuje się że bruksizm występuje wśród 8-20% ogółu społeczeństwa. Ludzie zgrzytają i zaciskają zęby zupełnie nieświadomie a aktywność nocna stanowi większy problem gdyż odbywa się bez kontroli świadomości.
Czas trwania pojedynczego napadu zgrzytania może w nocy wynosić od kilku sekund do kilku minut, natomiast ich łączny czas może dochodzić nawet do 2 godzin!
Siły wyzwalane na powierzchniach żujących u pacjentów z bruksizmem mogą być nawet dziesięć razy większe od tych działających podczas normalnych procesów gryzienia i żucia. Może to w dalszej kolejności prowadzić do poważnych uszkodzeń zgryzu oraz zniszczenia otaczającej ząb kości i tkanki dziąseł. Zęby tracą przy tym również warstwę ochronną stając się nadwrażliwe.
Zaburzenia równowagi w nadmiernie napiętych mięśniach żwaczowych przekazywane są dalej do obręczy bakowej, mięśni podpotylicznych, przykręgosłupowych, obręczy biodrowej aż do okolic stawów skokowych. Jest to choroba której niewolno lekceważyć, ponieważ nie leczona może być przyczyną wielu zmian napięciowych całego kręgosłupa (dlatego tak często wady zgryzu współwystępują z wadami postawy).
Rodzaje bruksizmu
- Odśrodkowy
Występuje w trakcie snu i objawia się zgrzytaniem zębami a także ich zaciskaniem. W wyniku tego dochodzi do starcia zębów i ich uszkodzenia a także zapalenia miazgi zębowej i ich martwicy.
- Środkowy
Występuje w ciągu dnia i charakteryzuje się głównie zaciskaniem szczęki co prowadzi do takich dolegliwości jak: bóle mięśni twarzy, uszkodzenia zębów i ich większa nadwrażliwość, ubytki szkliwa, zapalenie dziąseł, bolesność mięśni żwaczy, skroniowych oraz ból mięśni karku.
U zdrowego człowieka zęby zaciskają się i kontaktują jedynie w czasie przeżuwania posiłków oraz podczas przełykania śliny. W czasie odpoczynku w naszych ustach powinna być tak zwana „szpara spoczynkowa”, która wynosi z reguły około 2-4mm. Dzięki niej zęby nie ścierają się bez potrzeby i nie mają ze sobą kontaktu.
Bruksizm a migrena
Wiele osób, które cierpi na ciągłe bóle głowy uważa że ma migrenę. Około 80% z nich nie zdaje sobie sprawy z tego że ma bruksizm.
Dla porównania:
– podczas migreny dochodzi do zwężenia naczyń mózgowych, przy jednoczesnym wydzielaniu serotoniny w dużej ilości. Pojawia się również silny ból. (migrena to choroba o podłożu neurologiczno-naczyniowym)
– natomiast w przypadku bruksizmu ból głowy spowodowany jest wzmożonym napięciem mięśni głowy i szyi na skutek nadmiernego przeciążenia w obrębie narządu żucia.
Przyczyny
Do głównych przyczyn zalicza się przede wszystkim:
– nadmierny stres i predyspozycje do jego rozładowania poprzez zaciskanie szczęki lub zgrzytanie (statystyki mówią że w ten sposób odreagowuje stres około 60% dorosłych i 30% dzieci)
– wady zgryzu, źle wyprofilowane wypełnienia, wadliwie ukształtowane powierzchnie koron oraz braki zębowe (zęby kontaktują się ze sobą w nieprawidłowy sposób)
– zmiany w stawach skroniowo-żuchwowych
– osobowość lękowa
– tłumienie złości i innych emocji
– wzrost aktywności bioelektrycznej w czasie snu (tzw. zaburzenia wzbudzenia)
– nawykowe, długotrwałe żucie gumy lub żucie jednostronne
– zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego
Stres
Bruksizm to dolegliwość związana z nadmierną aktywnością mięśni poruszających żuchwą, w wyniku czego są one napięte i źle funkcjonują mimo poprawnej budowy anatomicznej. Ich nadmierna aktywność wyzwala się wskutek zwiększonego stresu lub predyspozycji osoby do takiego sposobu rozładowywania emocji. Wieloletnie narażenie na stres objawia się często poprzez powstawanie zaburzeń psychosomatycznych do których zalicza się obecnie: wrzody żołądka, zespół jelita drażliwego oraz bruksizm. Dolegliwość ta również zaraz obok miażdżycy, cukrzycy i nadciśnienia uznawana jest jako choroba cywilizacyjna.
Jednym ze skutków psychogennych stresu jest podwyższone napięcie mięśni – głównie tych które odpowiedzialne są za prawidłową postawę naszego ciała. W dalszej kolejności dochodzi więc do tego, że człowiek który cierpi na bruksizm powoli zaczyna tracić zdolność sterowania napięciem mięśniowym – nie potrafi ich rozluźnić. Skutkiem tego są później min.: zmęczenie, ociężałość, bóle karku i obręczy barkowej, mrowienie oraz bolesne częstoskurcze.
Często tłumimy swoje emocje, złość i lęki. Wnikają one przez to głęboko w naszą podświadomość a ponieważ są nie rozładowane znajdują ujście podczas snu lub w sytuacjach gdy nie mamy kontroli nad swoimi reakcjami. Pojawiają się wtedy nieuświadomione czynności zastępcze czyli tzw. para funkcje za pomocą których organizm człowieka wyładowuje tłumione agresje. Parafunkcje koncentrują się głównie na narządzie żucia i odbywają się bez kontaktu zębów. Są to głównie min.: dotykanie koniuszkiem języka ostrych krawędzi zębowych, nadgryzanie warg, ogryzanie paznokci i skórek wokół paznokci, długotrwałe żucie gumy, a także nawykowe gryzienie różnych przedmiotów takich jak np. ołówek, długopis,s oprawki okularów.
Objawy bruksizmu
Każdy pacjent z bruksizmem powinien być traktowany indywidualnie gdyż choroba ta często występuje z innymi zaburzeniami. Chory nie przypuszczając, że przyczyną dolegliwości są zęby udaje się często do lekarzy innych specjalności, najczęściej laryngologa, neurologa i ortopedy.
Wiele osób nie zdaje sobie nawet sprawy, że cierpi na to schorzenie. Dopiero fakt że budzimy się często z obolałymi mięśniami szczęki lub bólem głowy, pojawiające się ubytki na zębach lub informacja od innych że zgrzytamy podczas snu, uświadamia nam że mamy problem.
Pierwszym z objawów występowania bruksizmu jest dyskomfort w trakcie jedzenia i picia zimnych lub gorących pokarmów lub napojów, a także nocne zgrzytanie oraz zmiany w jamie ustnej (starte zęby, krwawienie dziąseł podczas mycia, obnażone korzenie zębów itp.) Dodatkowo mogą pojawić się bóle karku, pleców, głowy i brzucha a także problemy ze słuchem i szumy w uszach.
Do głównych objawów bruksizmu możemy zaliczyć:
Dolegliwości ogólne:
- napięcia mięśni twarzy
- bóle głowy i w okolicy żuchwy
- bóle karku, barków i pleców
- ograniczona ruchomość głowy
- zaburzenia słuchu, (bóle ucha, szumy)
- zaburzenia równowagi
- bezsenność
- wzrost napięcia w barkach
- przykurcze mięśniowe
Dolegliwości jamy ustnej:
- zaburzenia produkcji śliny
- uszkodzenie stawów skroniowo-żuchwowych (w tym min. trzaski, przeskakiwanie)
- przerost mięśnia żwacza (tzw. twarz kwadratowa)
- bolesność okolicy przyczepów mięśnia żwacza („bóle szczęki”)
- zaniki przyzębia, obnażanie się korzeni zębów
- częste krwawienia przy myciu zębów
- pękanie, ścieranie się zębów
- niekontrolowane przemieszczanie się zębów oraz ich rozchwianie
- próchnica
- przygryzanie języka i policzków
- odpryskiwanie porcelany i wypełnień
- obniżanie się linii dziąseł
- nadwrażliwość na zimno
Sposoby leczenia
Leczenie tej choroby nie jest łatwe szczególnie w bardziej zaawansowanym stanie. Często osoby dotknięte tą dolegliwością sięgają po leki (uspokajające, przeciw lękowe, antydepresyjne, zwiotczające mięśnie szkieletowe i przeciwzapalne), zastrzyki z botoksu ( brane co najmniej przez 2 lata), przezroczyste nakładki lub specjalne szyny odciążające. Sposoby te owszem likwidują w wielu przypadkach objawy bruksizmu ale nie leczą jego przyczyny, więc problem może pojawić się znowu po jakimś czasie.
Najważniejsza jest skuteczna metoda, która pozwala usunąć zarówno dolegliwości jak i przyczyny tkwiące głęboko w nas.
Oprócz samoopanowania stresu zaleca się terapie rozluźniające. Odprężające ćwiczenia i masaże powodują rozluźnienie mięśni dzięki czemu skłonności do zaciskania zębów maleją.
